Het ligt wat afgelegen, het woongebied van de Embera indianen in het oosten van Panama. Darién is bovendien een lastige regio, zo tegen de grens met Colombia waar vaak drugssmokkelaars te vinden zijn. Maar tjonge, wat is het er mooi!
Kinderen spelen in Rio Mogue, Darien, Panama
Kinderen rijden paard
“Je bereikt Darién via de maan,” lacht chauffeur Kenneth: “want de weg ligt vol kraters.” En zo gaan we stuiterend over Pan American Highway richting Rio Mogue. We delen de weg met mannen te paard, voetgangers en de mobiele supermarkt die omroept dat er vandaag verse kip te krijgen is. Panama doet er alles aan om de drugsdoorvoer vanuit Colombia te voorkomen en dus is er bij Agua Frio een checkpoint waar grenspolitie in camouflagekleuren iedere passant checkt. Even paspoortgegevens noteren en dan gaan we verder, legt gids Gilberto uit. Althans, dat was tot enkele weken terug zo. Nu zijn de regels veranderd. Iedereen die naar de Mogue wil, heeft een brief nodig met toestemming van een Embera chief, blijkt opeens.
Puerto Quimba, vanaf hier verder per boot
Dan begint het drukke bellen. Gilberto naar zijn kantoor, de mannen in camouflagepakken naar hun bazen. Ik koop mijn zoveelste flesje water bij het winkeltje bij de checkpoint waar melancholieke Cantadera-muziek uit de speakers klinkt. Bijna schreeuwend verhaalt de zangeres over verloren liefdes, onvervulde verlangens, tegenslagen en andere ellende. Het geeft enigszins de sfeer weer na drie uur wachten. En dan blijkt dat dertig kilometer verderop een bijeenkomst van Embera chiefs is. Ze vergaderen onder een op palen gebouwd afdak van golfplaat maar hebben wel een laptop en printer waarop het gewenste document in vijf minuten geproduceerd wordt. Vol gas stomen we door naar Puerto Quimba, snel in een boot naar La Palma om eenmaal daar te horen dat het inmiddels eb is en de Rio Mogue niet meer toegankelijk. Morgenochtend kunnen we verder. Echt.
Alle bagage wordt ingeladen in een bootje bij Puerto Quimba
Pelikanen volgen visserboten
Het is een kleine volksverhuizing. Gilberto heeft van alles meegenomen. Veel drinkwater natuurlijk maar ook eten en zelfs tenten en luchtbedden. Een groepje zwarte gieren kijkt vanaf het dak toe hoe de boot ingeladen wordt. Ze zijn formaatje kip maar met hun scherpe snavel, priemende ogen, kale kop en brede ‘schouders’ behoorlijk intimiderend.
De tocht naar de Embera gaat aanvankelijk over de Stille Oceaan. In de kielzog van een vissersboot zwemmen tientallen pelikanen, hopend op een makkelijk te scoren ontbijtje. Wat een prachtig beeld.
Pelikanen volgen de vissersboten
Embera Panama: ontmoeting in de jungle
De oceaan gaat over in de Rio Mogue die als een mokkakleurige slang door de mangrovebossen slingert. En dan is er het dorp waar ongeveer 350 Embera indianen leven. Gids Abigail staat al klaar om ons direct mee te nemen voor een wandeling door de jungle, op zoek naar de harpij arend. De nationale vogel van Panama is een van de grootste arenden ter wereld en kan met gemak een neusbeertje of aapje in zijn klauwen meenemen. We passeren een kleine koffieplantage, een veld met maïs en enkele plantainbomen waarna we in het echte oerbos komen. Een kleine twee uur wandelen later staan we onderaan een hoge cocobolo boom waar harpij arenden een nest hebben. Abigail roept de roofvogel maar die laat zich niet lokken. Jammer, met zijn kuif en spanwijdte van ongeveer twee meter moet het een indrukwekkende verschijning zijn. Er komt wel iets anders uit de lucht vallen: een tropische regenbui. Het pad verandert in een modderstroom, waar op de heenweg nog een klein beekje was, stroomt nu een rivier en op een punt is zelfs een waterval ontstaan. Van steen tot steen springen is geen optie meer en omdat de schoenen toch al doorweekt zijn, stappen we zo het water in. Terug in het dorp wijst Elerma, een van de vrouwen, op zwaluwen die boven het dorp vliegen: morgen geen regen, voorspelt ze.
Ergens moet die harpij arend een nest hebben
Nu nog een stroompje, op de terugweg een rivier
Een tatoeage van het sap van de jagua-vrucht
Het ontbijt bestaat uit een bord vol verse bereide plantain, een soort groene banaan in plakjes gesneden en gefrituurd, bereid door Elerma. Terwijl wij eten, vlecht zij verder aan haar mandje. De handgemaakte manden van de Embera zijn wereldberoemd: kunstwerkjes gemaakt van vezels van palmbladeren die eventueel gekleurd worden met natuurlijke kleurstoffen afkomstig van onder meer cocobolohout (bruin), yukiyawortel (geel) en de achiote bes (rood).
Een hels karwei maar het resultaat is prachtig: traditionele geweven mandjes
Ik moet er een paar kopen, zo mooi zijn de traditionele geweven mandjes
Panama Embera: Indianen-huizen op palen
Of ik nog een rondleiding door het dorp wil? Van de ongeveer 70 huizen in het dorp zijn sommige nog volgens de oude tradities gebouwd: op palen met een dak van palmbladeren. Op palen want dat biedt een goede bescherming tegen wilde dieren als de jaguar maar ook tegen overstromingen. Een boomstam met enkele uitgehakte treden vormt de entree tot de hut. Wie rijk is, heeft tegenwoordig een zinken dak, en dat heeft wat nadelen: als het regent is het een enorme herrie en als de zon schijnt wordt het al snel een sauna binnen. Maar ja, de vooruitgang hè? Stroom hebben ze ook, ieder huis heeft een eigen zonnepaneel.
Elerma met een bord plantain voor het ontbijt
Ontbijtje met plantain
Een tijdelijke tatoeage van jaguasap
Ik wandel verder langs de kerk, de school en de telefooncel. Bij de wasplaats wassen dorpelingen fruit, vis, kleding en zichzelf. Een vrouw biedt aan een tatoeage te zetten met het sap van de jagua-vrucht. Na een dag of acht verdwijnt ‘ie vanzelf, belooft ze. Als afscheid dansen meisjes enkele traditionele dansen, geïnspireerd op bewegingen die dieren maken. Ze dragen een felgekleurd omslagrokje, de paruma. Made in China! Het traditioneel blote bovenlichaam wordt steeds vaker bedekt met een topje gemaakt van kralen en muntjes. Maar de dansen, die zijn nog net als vroeger.
Embera Panama: Tatoeage gezet met het sap van de jagua vrucht
Meisjes voeren traditionele dans op.
Nog even dit: Veilig in Darién
Darién, de grootste provincie van Panama wordt het minst bezocht door toeristen. Niet omdat er niets te beleven valt maar omdat er in delen van Darién iets teveel te beleven valt. Colombiaanse guerrilla’s, paramilitairen en drugssmokkelaars maken de grensstrook Panama/Colombia geregeld onveilig. Maar in een provincie met een oppervlakte van ruim een kwart van Nederland blijven er voldoende veilige gebieden over. Om met gids te bezoeken, niet in je uppie. In de ondoordringbare jungle verdwaal je snel en er kruipen en sluipen nogal wat gevaarlijke dieren rond. Wie besluit naar dit oostelijke deel van Panama te gaan, komt in een ongerept en ondoordringbaar stukje van de wereld. Zelfs de Pan American Highway stopt halverwege de provincie om pas in Colombia verder te gaan.
Embera kinderen in de Rio Mogue, Darien, Panama
Verse vis uit de rivier
