Het servies van koningen

 

Wat hebben de president van Amerika, prinses Beatrix, de koningin van Engeland en de koning van Spanje gemeen? Ze hebben allemaal Portugees servies van Vista Alegre in de kast staan. Ik nam een kijkje bij deze beroemde porseleinfabrikant in Centro de Portugal. 

 

 

 

Maar voor ik mijn gps op Ilhavo instel, flaneer ik nog even langs de de palheiros die aan de boulevard van vissersdorp Costa Nova staan te pronken. Om vrolijk van te worden, die in kleurrijke strepen beschilderde houten huisjes. Zelfs de straatstenen zijn hier, net als op veel andere plekken in Portugal, de moeite waard. De schrijver José Cardoso Pires was zo lyrisch over deze manier van bestraten dat hij sprak van ‘ongesigneerde kunstwerken van stoepdecorateurs en trottoirjuweliers’. De motieven hier zijn vooral ontleend aan de zeevaart: platte knopen, golven, ankers.

 

“Vista Alegre heeft zelfs een eigen brandweerbrigade”

Dan duik ik de porselein-historie in. De porseleinfabriek Vista Alegre in Ilhavo werd in 1824 opgericht door José Ferreira Pinto Basso. Nog altijd wordt er in dezelfde gebouwen porselein gemaakt. De fabrieken waren bijzonder want ze waren onderdeel van een sociaal project zoals we dat in Nederland ook kennen van Batadorp en Philips. De fabrieksmedewerkers woonden in huizen op de compound, er was een crèche, een theater, een voetbalclub, een 18de eeuwse kapel prachtig gedecoreerd met tegeltableaus, een eigen brandweerbrigade die nog steeds actief is en een kantine waar de lunch geserveerd werd. Vele werknemers bleven tot hun dood in de huisjes wonen. Een aantal huizen wordt nog altijd bewoond door (ex)medewerkers van Vista Alegre en alle arbeiders eten nog dagelijks in de bedrijfskantine.

 

“Waarom gebruiken ze zoveel geel, vraag ik me af”

Sinds kort is de historie van het bedrijf in het museum te zien, prachtig gebouwd rond twee oude ovens. Een rondleiding door de fabriek kan ook. Natuurlijk wil ik dat. Een kijkje achter de schermen is altijd leuk. Ik zou er bloednerveus van worden als mensen me op mijn handen keken, maar de werknemers van de fabriek trekken zonder te verblikken strakke lijntjes met dunne penseeltjes. Vrouwen plakken geroutineerd decoratiestickers op porseleinen voorwerpen. Even denk ik: wat gebruiken ze hier extreem veel geel maar dan blijkt dat al het geel in de ovens verdampt en alleen de decoratie overblijft. Boven is de afdeling waar ontwerpen gemaakt worden, met de hand getekend of met behulp van computers. In een volgende ruimte schilderen medewerkers afbeeldingen handmatig op allerlei voorwerpen. Vandaar dat een object als een eenvoudig vogeltje zomaar een paar honderd euro kost. Hier zijn ook veel van de decoraties gemaakt die gebruikt zijn in het spiksplinternieuwe hotel, zoals de bordjes met de kamernummers.

 

“De borden blijken ook bij Blokker te koop. Echt!”

Vista Alegre is niet zomaar een fabriekje. Grote namen als designer Christian Lacroix laten hier porselein maken (versierd met vele kleurrijke vlinders) met een pittig prijskaartje zo zie ik even later in de winkel. Veel van het gedecoreerde werk wordt met de hand gemaakt. Wie ooit te eten wordt gevraagd in het Witte huis, bij prinses Beatrix, de koningin van Engeland of de koning van Spanje heeft kans van een Vista Alegre design te eten. Ook Marlon Brando was fan, zo bleek bij een veiling van een servies van de acteur. Het is een afwijking, maar na het bezoek draai ik elk bordje in restaurants even om. En het is verbazingwekkend maar vaak staat er Vista Alegre op de onderkant. Er zijn dus ook goedkopere lijnen. In Nederland is zelfs bij Blokker voor een paar euro al een eenvoudig ontbijtbordje van dit merk te koop!

Dit is het laatste deel van mijn rondreis door het centrum van Portugal. Eerder bezocht ik onder meer Caldas da Rainha, de keramiek-hoofdstad van Portugal. Hier at ik voor het eerst petiscos, het Portugese antwoord op de tapas. En raakte verslaafd. In deel 2 verkende ik onder meer studentenstad Coimbra met een van de mooiste bibliotheken ter wereld.