Carnaval in Binche, de grote finale

De Gilles zijn er klaar voor, vanaf ’s morgens héél vroeg

 

Drie dagen duurt het carnavalsfeest in het Belgische Binche. Vooral de laatste dag is anders dan het carnaval zoals dat in Nederland gevierd wordt. Het is zelfs zo speciaal dat UNESCO het feest op de lijst van immateriële erfgoederen plaatste. In 2022 is het feest van 27 februari t/m 1 maart.

De eerste twee dagen van het carnaval van Binche lijken veel op die van andere steden: muziek, verklede mensen en gezelligheid. De verrassing zit hem in de staart, de derde en afsluitende dag van het carnavalsfeest. Dag drie is D-Day voor de Binchois. De reden ook waarom het carnaval van Binche op de UNESCO lijst kwam. Van de 11.000 Binchois die binnen de oude stadsmuren leven, zijn er deze dag zo’n duizend actief als Gilles en daarnaast zijn er de Paysans, Harlequins en Pierrots.

 

Carnaval in Binche

Vrijwel iedere familie is bij het feest betrokken. Ze leven er het hele jaar naar toe en sparen ervoor. De huur van het kostuum, de ontvangst met champagne en hapjes, het verzorgen van een lunch en het kopen van de ongeveer 300 sinaasappels per persoon (die deze dag ook nodig zijn, maar daarover later meer) kost gemiddeld tussen de 1000 en 2500 euro per persoon. Vandaar dat in een van de liederen gezongen wordt dat ‘een jongeman van Binche in een week uitgeeft wat hij in een jaar verdient’. Maar dat drukt de pret niet.

 

Champagne en oesters als ontbijt

Vette dinsdag is iedereen blij, behalve notoire langslapers. Mijn wekker gaat om halfvier want het feest begint al om 4 uur ’s nachts/’s morgens. Slaperig klop ik aan bij een van de huizen waar licht brandt. Of ik even binnen mag komen? Natuurlijk, en de deur gaat uitnodigend wagenwijd open. Eliess, Silvio en Didier worden door de rest van de familie in hun pakken geholpen. Dat is namelijk nogal een projectje. De kostuums zijn geen eigendom, ze worden verhuurd door drie louageurs in Binche. De schouders rug en buik van het speciale Gilles-kostuum worden met stro opgevuld. Vullers kunnen speciale lessen volgen om dit te leren en er zijn zelfs professionele bourreurs die voor dit klusje van huis tot huis gaan. Oma zit in haar ochtendjas aan de keukentafel waar de champagneglazen al klaar staan. Ach wat, ze openen gewoon alvast een fles, om in de stemming te komen. Zelden dronk ik om even voor half vijf ’s morgens mijn eerste glas champagne van de dag.

De drie mannen worden opgehaald door hun vrienden van vereniging Les Incas. In een statig pand om de hoek zijn Damien en Jiri nog druk met het ochtendritueel. Inmiddels vloeit ook hier de champagne gul. Dan klinkt het geroffel van trommels, indringende klanken die de nachtelijke stilte doorbreken. Alle leden worden onder muziekbegeleiding thuis opgehaald. Ook de leden van Les Recalcitrants maken hun ronde door de stad. Eerst komen de nieuwe Gilles hun huis uit, zij begroeten de andere leden van de vereniging waarna ze met z’n allen naar binnen gaan voor een glas champagne en wat hapjes. Van origine bestaat het ontbijt deze dag uit oesters, maar velen kiezen voor iets anders. “Teveel werk om zo vroeg in de ochtend tientallen oesters te openen”, lacht een van de vrouwen verontschuldigend.

 

Klompen klossen op de keien

Dan gaat de groep de straat op. Overal weerkaatst inmiddels het geluid van trommels en fluiten tegen de huizen, aangevuld met het ritmisch klossen van de klompen op de keien. Familieleden sluiten zich aan, de groepen worden groter en groter, champagnekurken ploppen vrijwel onafgebroken. Als de hele groep compleet is, doen de Gilles hun masker op. Dat masker is beschermd en mag alleen in Binche gedragen worden door Gilles. De rondegang door de stad gaat door. Nu zijn ze echt anoniem.

 

Broedershap in Binche

Groepen komen elkaar tegen, omhelzen elkaar en zo nu en dan gooit een Gille zijn ramon, een bosje twijgen, naar een omstander. Een bekende blijkt al snel, die man of vrouw had de Gille natuurlijk niet herkend want dankzij masker en kostuum zien ze er allemaal hetzelfde uit. De ene Gille mag zich niet van de andere onderscheiden door mooiere of duurdere kledij. Gelijkheid en vrolijke broederschap, is de leus.

 

Rondedans bij het stadhuis

In de ochtend gaat iedere vereniging naar het stadhuis waar een rondedans op het marktplein gemaakt wordt. Daarna haat iedereen naar binnen waar de burgemeester medailles uitreikt aan jubilerende Gilles, Paysans, Harlequin en Pierrots. Sommige Gilles lopen al 60 jaar mee. En dan kan het masker af en gaan de Gilles van café naar café, dansen, drinken en hebben plezier tot rond een uur of twaalf de straten leeg raken: tijd voor een lunch met vrienden en familie.

 

Smijten met sinaasappels

Rond een uur of drie staat het rijen dik voor de hekken langs Avenue Charles Deliège. Dit is de optocht waar de Binchois het hele jaar naar uit kijken. Muziek klinkt en daar komen de eerste Gilles. Enkele hebben op hun hoofd enorme hoeden van struisvogelveren. Drie kilo wegen ze en het balanceren met z’n gewicht blijkt niet eenvoudig. In hun handen hebben ze een rieten mand met daarin bloedsinaasappels. Alle verenigingen lopen langs, het publiek is uitgelaten. Handen gaan de lucht in, er wordt gesmeekt om sinaasappels.

 

Mini-Gilles in actie

Je haalt de diehards er zo uit. Zij hebben tassen bij zich waar het fruit in opgeborgen kan worden. Nu is ook duidelijk waarom alle ramen langs de route beschermd zijn met gaas: het gooien gaat soms behoorlijk hard. Een sinaasappel spat uit elkaar tegen een muur, stuitert terug en belandt op het hoofd van een omstander. Gelach klinkt, dit hoort erbij. Gelukkig zijn er ook mini-Gilles en schattige Harlequins en Pierrots die zacht gooien en zelfs sinaasappels uitdelen aan de kinderen langs de route. In een lange, langzame tocht trekken de groepen begeleid door muziekbands naar het grote plein. Daar dansen ze nog eenmaal onder begeleiding van vuurwerk en dan zit het carnaval erop. Alhoewel, de cafés zijn nog tot laat afgeladen vol.