Rondreis Alentejo, Portugal: culinair en wijnen

Alentejo, de naam klinkt al zo heerlijk, een beetje slepend. Net als het landschap, zacht glooiende heuvels, weinig bebouwing op her en der een dorp of charmante stad na. Tijdens mijn rondreis Alentejo ga ik op zoek naar de culinaire tradities, proef prachtige wijnen en bezoek de mooiste stad van de regio: Evora, ook wel De Witte Dame genoemd.

 

De Taag scheidt het noorden en zuiden van Portugal van elkaar. Alentejo betekent dan ook aan de andere kant van de Taag (Tejo). In het noorden vind je bergen, in het zuiden een glooiend landschap. Het is er ook veel droger dan de noordelijke helft van het land. Hier in het zuiden zijn nog altijd invloeden van de Arabieren te vinden die in de achtste eeuw de regio binnendrongen. Zij brachten trouwens veel kennis mee, ze waren veel beter ontwikkeld dan de toenmalige bevolking van de streek.

 

Autorondreis Portugal: bezoek de wijnboer

De eerste nacht van mijn autoroute door dit bijzondere stukje Portugal breng ik door bij Vila Galé Clube de Campo. Een vrij groot hotel dat ik waarschijnlijk zelf niet snel zou boeken, maar eenmaal daar blijkt dat het veel minder massaal aandoet dan ik vreesde. Het hotel is slechts een van de vele onderdelen van het bedrijf. Er zijn olijfbomen maar ook boomgaarden vol peren, pruimen en perziken (23 variëteiten!) en paarden, ezels en schapen. En wijngaarden natuurlijk. Wijnmaker Patricia: “We verbouwen de typisch Portugese rode en witte druiven maar ook soorten die je elders in de wereld ook vindt zoals Shiraz en Merlot. Dankzij de ligging in de Alentejo regio kunnen we vroeg oogsten. De druivenpluk begint al eind juli en half september is alles geplukt.” Portugal staat in de top 15 van wijn producerende landen, dat betekent een zeer intensieve wijnbouw want groot is het land niet vergeleken met concurrenten als bijvoorbeeld Frankrijk, Spanje, Zuid-Afrika en Argentinië. Er zijn veel kleine producenten in Portugal en de wijnsoorten verschillen sterk per regio. De meeste wijnmakers en -drinkers in de Alentejo geven de voorkeur aan jonge, elegante wijnen.

 

Slachthuis wordt kerk in Beja

Rijdend door het Portugese landschap doemt er opeens een stad op. Beja! Wat een plaatje. Het kasteel valt onmiddellijk op. Maar ook de Misericórdia kerk. Aanvankelijk gebouwd als slachthuis maar het was zo’n prachtig gebouw dat in de 16de eeuw besloten werd het een meer nobele bestemming te geven. Ik duik even de rijk gedecoreerde Nossa Senhora da Conceição kerk in die net als veel Portugese kerken van binnen bekleed is met blauw/witte tegeltjes, het alternatief voor kleden die in veel andere kerken hingen. Veel van het houtwerk is bekleed met bladgoud. Maria is de ster in de kerk, niet Jezus. Zij is van oudsher belangrijk voor de Portugezen: de Portugese koning had geen kroon maar Maria wel. Het bijbehorende klooster is gedeeltelijk bewaard gebleven. Het was ooit een van de rijkste kloosters van Portugal, nu is het een museum.

 

Koekjes van de nonnen in Beja

De invloeden van Romeinse en Arabische overheersers zijn niet alleen terug te vinden in gebouwen maar ook in het eten van de regio. En er zijn volop invloeden vanuit de religie. Het gebruik van kruiden werd pas later bon ton, dankzij de ontdekkingsreizigers. Al slenterend door Beja passeer ik Casa de Chá, een theehuis. Tijd voor een kleine pauze want deze regio staat bekend om de vele zoetigheden die in de kloosters gebakken werden. Ze bevatten enorme hoeveelheden eigeel. Reden is dat het eiwit gebruikt werd voor het maken van hosties en voor het stevenen van kleding tijdens het strijken. Het eigeel bleef over. Ook gebruikten de nonnen veel suiker en amandelen. De vrouwen mochten vaak alleen buiten het klooster om zoetigheden te verkopen, dus dat wilden de meesten wel (het bood wellicht nog een kans een man tegen het lijf te lopen want niet voor ieder meisje was non worden een bewuste/vrijwillige keuze). Eigenaresse Francisca selecteert op verzoek een aantal van de traditionele klooster-zoetigheden. Er komt een bord vol op tafel met klinkende namen als Maltesinhas, Queijinho do Céu, Óstia, Miminho, Papo de Anjo, Pérola (met pareltjes), Túbera (met cacao) en Toucinho do céu (met bacon). Wow, dat vult. Ik bestel er een stevige koffie bij. Koffie werd trouwens in de 19de eeuw fashionable in Portugal, voor de rijken welteverstaan. Thee werd daardoor minder populair.

Rondreis Portugal: culinaire tradities

In het Portugal van de 19de eeuw aten arme mensen veel brood met varkensvet en ze dronken rode wijn. In Portugal is brood trouwens het enige wat je met je handen eet (ook afgeleid van het geloof, Jezus brak het brood met zijn handen) verder gebruik je bestek, zelfs voor het eten van bananen, druiven et cetera. Officieel dan… Kruiden als koriander, oregano en knoflook worden ook al lang gebruikt. De elite bracht de maaltijden verder op smaak met peper, kaneel en curry. Vis stond zelden op het menu in Alentejo want langs de kust zijn nauwelijks dorpen, de kustlijn is te ruig. Wel was er bacalau, want dat is goed te bewaren, en babyhaai omdat men dat in de rest van Portugal niet wilde eten dus was het goedkoop. Tradities worden hier door velen nog in ere gehouden. Tijdens kerstnacht bijvoorbeeld is iedereen gelijk en daarom wordt er die avond in Alentejo geen chique maaltijd gegeten maar gewoon gekookte bacalau met aardappelen. Het eten van de armen.

In het restaurant van Herdade dos Grous (een heerlijke plek trouwens, ook om te slapen) staan veel traditionele gerechten op de kaart. Ik besluit het voor deze lunch eenvoudig te houden. Na alle kloosterzoetigheden heb ik vooral trek in iets lichts en pittigs. Een vissoepje wordt het. Terwijl ik zit te wachten, komen er allerlei schaaltjes op tafel, met olijven, kaas, aioli, brood en ander lekkers. Ondanks dat ik geen grote trek had, begin ik toch te eten. Het is allemaal heerlijk. Daarna nog een koffie na in de bloementuin met uitzicht over de wijngaarden.

 

Rondreis Alentejo: de witte dame

De volgende ochtend ben ik vroeg in de mooiste stad van de regio, zelfs een van de mooiste van heel Portugal, Évora. Een overwegend witte stad (vandaar de bijnaam De witte Dame), want dat reflecteert de warmte. Rond de ramen en deuren is vaak een streep gele verf aangebracht. Volgens legendes om het kwaad buiten te houden, in werkelijkheid wordt het gedaan om muggen te weren.
Mijn wandeling begint bij wat sinds 1559 het universitaire centrum van de Jezuïeten was. Na 200 jaar werd de universiteit gesloten om in 1979 weer open te gaan. Studenten hangen loom op de trappen en onder de bogen.

Dan omhoog, langs de oude stadsmuren naar de Templo Romano, een overblijfsel uit de Romeinse tijd. Want van alle periodes is er binnen de stadsmuren wel een restant te vinden. De Sé kathedraal neemt een prominente plek in in de stad. Lekker om even rond te dwalen onder de enorme kristallen kroonluchters in deze koele kerk. Maar leuker is het om de trap naar het dak te nemen voor een fantastisch uitzicht over de stad. Via de kerk loop ik de oude kloostertuin in. Niet erg spannend, maar de in een toren verborgen wenteltrap leidt naar het dak. Niemand maakt er gebruik van maar het deurtje staat open dus ik waag een kans. Dat levert opnieuw een mooi uitzicht op over deze elegante stad met paleizen, kerken en prachtige architectuur. En de ultieme rust.

 

Olijfboom van 2450 jaar oud

Het is al donker als ik aan kom bij Hotel Rural Horta da Moura. Sfeervolle lampjes verlichten het pad naar mijn hotelkamer. Wow, wat een aangename verrassing. De kamer is zeer royaal en de inrichting prachtig klassiek. Met een moderne badkamer, dat is dan wel weer erg fijn. En er is zelfs een privé-terrasje. Bij het diner ontdek ik het geheim van deze plek: de 2450 jaar oude olijfboom! Ieder jaar plukken vrienden van de eigenaren de olijven van deze boom en daarvan worden gemiddeld zo’n 600 flesjes olie gemaakt. Verrukkelijk. Vroeg in de ochtend loop ik dwars door het bedauwde gras naar de prachtige, grillige olijfboom. Er staan er ook nog twee die 1400 jaar oud zijn. Wat een magische plek!

 

MEER PORTUGAL

Sweet Dreams in een wijnhotel

Sweat Dreams, hotel in de weidse natuur

 

Bewaren

Bewaren

Bewaren